GAAT U ERVEN OF VERZEKEREN?

Of u nu erfgenaam, erflater, schenker, adviseur of (kunst)verzamelaar bent: vroeg of laat krijgt u te maken met de vraag wat een kunstwerk of kostbaar object werkelijk waard is. Bij erfbelasting of verzekering is die waardering cruciaal – maar vaak ook misleidend. Veel mensen gaan uit van bestaande taxatierapporten zonder zich te realiseren dat het doel van de waardering (belasting of verzekering) bepaalt welke waarde relevant is. In dit artikel leest u wat het verschil is tussen de waarde in het economisch verkeer en de verzekeringswaarde, waarom dit verschil financieel en juridisch belangrijk is, en hoe u met gerichte taxaties onaangename verrassingen voorkomt.

Wat is de waarde van een kunstwerk of kostbaar object voor de erfbelasting? Voor het beantwoorden van deze vraag wordt nogal eens teruggevallen op oude taxatierapporten voor verzekering. Wat velen niet weten: de methodiek van de waardering verschilt per doel. Ook wordt er bij het opstellen van het testament geen rekening gehouden met de verschillen in waardebepaling. En dat verschil kan grote financiële gevolgen hebben. Er is namelijk niet zoiets als één universele waarde. Afhankelijk van het doel – belastingheffing, verzekering, verkoop of verdeling – gelden verschillende waardebegrippen. In de praktijk zijn vooral deze twee relevant:

• Waarde in het economisch verkeer (WEV)
• Vervangingswaarde (= waarde voor verzekering)

Aan de hand van concrete voorbeelden laten we u zien waarom het essentieel is de juiste waarderingsgrondslag te kiezen. We bespreken de risico’s van misverstanden, de juridische en fiscale kaders en de onmisbare rol van een professionele taxatie.

De waarde in het economisch verkeer is het uitgangspunt bij erfbelasting en schenkbelasting. Het gaat hier om het bedrag dat een object zou opbrengen bij een normale verkoop, onder gangbare condities, zonder druk en met voldoende voorbereiding.

De officiële omschrijving luidt: De prijs die bij aanbieding van de zaak, ten verkoop op de meest geschikte wijze na de beste voorbereiding, door de meestbiedende gegadigde, daarvoor zou zijn besteed (in de huidige conditie). In de praktijk kijkt de taxateur naar:

• Vergelijkbare veilingresultaten;
• De situatie op de markt binnen het relevante segment;
• De conditie, authenticiteit en herkomst van het object;
• Vraag en aanbod ten tijde van overdracht.

Bij objecten waarvoor weinig of geen vergelijkbare transacties bestaan – zoals unieke erfstukken, zeldzame kunstwerken of nicheverzamelobjecten – wordt het vaststellen van de waarde complexer. In dat geval is de taxatie afhankelijk van de deskundigheid van de taxateur: zijn vakkennis, netwerk, toegang tot mondelinge bronnen en ervaring in het betreffende marktsegment. Het objectieve karakter van een WEV- taxatie vereist altijd een onderbouwde, transparante en zorgvuldige methode.

Voor de fiscus is de WEV op het moment van verkrijging doorslaggevend. De wet biedt enige interpretatieruimte, maar de grondregel is helder: u moet uitgaan van een redelijke prijs – vergelijkbaar met een verkoop onder marktcondities. Bij geschillen toetsen rechters of een opgegeven waarde ‘binnen de bandbreedte van het redelijke’ valt.

Kunt u de waarde niet goed onderbouwen? Dan riskeert u naheffingen, boetes of langdurige procedures. De verantwoordelijkheid voor een correcte aangifte – inclusief de daarin opgenomen waarde – ligt bij de verkrijger: de erfgenaam of begiftigde. Grondige en actuele documentatie is dus cruciaal.

Steeds vaker is ook de internationale dimensie van belang. Bij objecten met wereldwijde aantrekkingskracht – denk aan Chinese kunst, moderne schilderkunst of luxedesign – kunnen buitenlandse marktontwikkelingen en wisselkoersen meespelen in de waardebepaling. Bij zulke objecten is internationale marktkennis essentieel.

Waar de WEV de markt volgt, gaat het bij de verzekeringswaarde om vervanging. Die waarde staat voor het bedrag dat nodig is om een vergelijkbaar object opnieuw aan te schaffen – van gelijke staat, soort en kwaliteit – inclusief bijkomende kosten zoals import, restauratie of eventuele reproductie.

De verzekeringswaarde ligt meestal hoger dan de marktwaarde. Zeker bij unieke objecten, zeldzame verzamelstukken of moeilijk vervangbare erfstukken is dat verschil aanzienlijk. De waarde wordt doorgaans vastgelegd in een taxatierapport, dat bindend is binnen de voorwaarden van de verzekeringspolis. In geval van schade, verlies of diefstal vormt dit rapport het uitgangspunt voor de vergoeding.

Een vaste verzekeringswaarde biedt vooraf duidelijkheid, voorkomt onderverzekering en versnelt de schadeafhandeling. Voor musea, kunstinstellingen en particuliere verzamelaars is periodieke herwaardering geen luxe, maar noodzaak.

De verzekeringswaarde is juridisch verankerd in de afspraken tussen verzekerde en verzekeraar. In de polis is meestal een vaste waarde opgenomen, gebaseerd op een externe, professionele taxatie. Is er sprake van een bindende taxatie bij het afsluiten van de verzekering? Dan geldt deze waarde als leidend – ook bij schade of verlies.

Volgens artikel 7:960 van het Burgerlijk Wetboek mag oververzekering niet leiden tot een uitkering boven de werkelijke schade. Maar wanneer beide partijen bij het afsluiten van de polis een deskundigentaxatie aanvaarden, geldt deze waarde als juridisch bindend. Dat biedt rechtszekerheid – op voorwaarde dat de taxatie zorgvuldig, objectief en herleidbaar is uitgevoerd.

Dit principe weegt extra zwaar bij gespecialiseerde verzekeringen voor kunst, antiek of sieraden, waar waardebepaling gevoelig ligt en grote belangen op het spel staan.

Wie een waardevol object bezit – een kunstwerk, erfstuk, sieraad of verzamelobject – doet er verstandig aan tijdig na te denken over de waarde. Zeker bij overlijden of schenking is een heldere, doelgerichte waardering onmisbaar om juridische en fiscale risico’s te voorkomen. Erfgenamen staan vaak plotseling voor complexe keuzes, met grote financiële gevolgen. Een goede voorbereiding voorkomt fouten en biedt houvast.

Tegelijkertijd is verzekering essentieel voor risicobeheersing. Een correct bepaalde verzekeringswaarde biedt zekerheid bij schade of verlies. Maar let op: de WEV en de verzekeringswaarde zijn niet onderling uitwisselbaar. Elk vraagt om een specifieke benadering en deskundigheid.

Waardering is geen rekenmodel, maar een doordacht proces waarin kennis van objecten, marktinzicht en ervaring samenkomen. Laat u daarom tijdig en professioneel begeleiden.

Aanbevelingen voor u als erfgenaam, verzekerde of adviseur

• Laat doelgerichte taxaties uitvoeren
  Kies bewust voor een waarderingsmethode die aansluit op uw doel: fiscale aangifte, verzekering, verkoop of verdeling. Gaat het om erfbelasting? Zorg dan voor een tijdige en duidelijke afbakening van het te waarderen bezit.
• Documenteer zorgvuldig
  Leg relevante informatie vast over de conditie, herkomst, deelname aan veilingen of tentoonstellingen. Deze gegevens ontbreken vaak wanneer ze het hardst nodig zijn. Begin dus op tijd en documenteer alles grondig.
• Kies bij waardevolle objecten voor getaxeerde verzekeringswaarden
  Met een professionele taxatie voorkomt u discussies bij schade en beperkt u het risico op onderverzekering – iets wat bij erfstukken helaas vaak voorkomt.
• Werk uitsluitend met erkende specialisten
  Schakel een ervaren, gecertificeerde taxateur in, bijvoorbeeld aangesloten bij VRT of TMV. Deze experts kennen het verschil tussen een fiscale, commerciële en verzekeringstechnische taxatie – en passen hun waardering daarop aan.
• Actualiseer de taxatie regelmatig
  Laat objecten periodiek hertaxeren, zeker wanneer de markt snel verandert of als u langdurig verzekerd bent. Zo voorkomt u dat de waarde onderschat of juist overschat wordt.
• Bewaar uw taxatierapporten veilig én toegankelijk
  Zorg ervoor dat nabestaanden, verzekeraars of adviseurs snel toegang hebben tot de juiste rapporten. Dit versnelt zowel de erfbelastingaangifte als de schadeafhandeling aanzienlijk.

Meer weten of advies nodig? Neem gerust contact met ons op.
Professionele waardering voorkomt misverstanden – en beschermt uw vermogen.