Art Basel 2025

In een tijd van geopolitieke spanningen, oorlogen en conflict voelt het ergens ongemakkelijk om bezig te zijn met de prijzen en resultaten op Art Basel. Tegelijkertijd is Art Basel méér dan een marktplaats. Het is ook een spiegel van het culturele en economische klimaat waarin kunst circuleert en waarin keuzes worden gemaakt over wat zichtbaar mag zijn, en hoe.

Urgente thema’s zijn op de beurs niet afwezig. Klimaat, conflict, koloniale geschiedenissen en existentiële dreiging verschijnen in uiteenlopende vormen. Maar meestal gepresenteerd in esthetisch beheerste beelden. Engagement is aanwezig, maar zelden in figuurlijke of letterlijke beeldtaal van modder of bloed. Te meer in de vorm van abstractie, symboliek of een historiserende afstand. Het past binnen een context waarin confrontatie en commercie elkaar in de weg kunnen staan. Kunst die schuurt, maar doet dat vaak ingehouden.

Dat is op zichzelf niet verrassend. Art Basel is geen Biënnale of Documenta, waar artistiek risico en politieke frictie centraal kunnen staan. Het is een beurs met kunst van wereldniveau en daarin speelt verhandelbaarheid uiteraard een dominante rol. De aanwezigheid van werken van Rothko, Picasso, Magritte, Richter, Baselitz en een monumentale marmeren Henry Moore bevestigen dat: herkenbare kunsthistorische iconen van waarde en stabiliteit.

Joep van Lieshout: ‘Utopia’

Natuurlijk zijn er momenten waarop het gladde beursvernis barstjes vertoont. Dat gebeurt vooral op UNLIMITED, waar kunstenaars (gepresenteerd door deelnemende galeries) buiten het standaardformat van de beurs opereren. Hier verschijnt werk dat het voorzichtige kader onder druk zet. Onmisbaar is het werk ‘Utopia’ van Joep van Lieshout: een karavaan van distopische ‘Lieshoutiaanse’ figuren en proportie waarvan de esthetiek doet denken aan een mix van ‘Mad Max’ meets ‘Grapes of Wrath’.

Danh Vo’s ‘In God We Trust’ (2020) is een monumentale sculptuur met dertien stalen sterren en boomstammen die een aftakelende Amerikaanse vlag voorstellen. Van Erik Bulatov hangen er twee gigantische (600 x 600 cm) schilderijen in de beeldtaal van het ‘Russische Constructivisme’ met daarop de ‘Vpered’ (Vooruit!), een slogan van de Communistische Partij in het Soviet tijdperk. Communistisch vooruit en Amerikaanse vlaggen in verval: de geopolitiek is ook terug in de kunst.

Danh Vo: ‘In God We Trust’

Walid Raad: ‘Sweet Talk: Commissions (Beirut)_ Solidere, 1994–1997′

Walid Raad toont in zijn film ‘Sweet Talk: Commissions (Beirut)_ Solidere, 1994–1997’ (2019) een archiefachtige reconstructie van gebouwen die in Beiroet werden opgeblazen. Deze beelden komen op de beurs het dichts bij de politieke werkelijkheid van het heden waarin we elke dag in het nieuws kunnen zien wat de schade is die oorlog toebrengt.

Op de beurs is het werk ‘No’ (2021) van Maurizio Cattelan (die van de banaan van 6 miljoen) te zien. Een variant van zijn veelbesproken sculptuur ‘Him’ (2001): een knielende Hitler met het postuur van een kind. Deze versie ‘ No’ heef een papieren boodschappenzak over het hoofd. De banaliteit van zoiets als een papieren zak, roept onvermijdelijk associaties op met Hanna Arendts banaliteit van het kwaad op. Die toevoeging leest ook als een visuele censuur laag die benadrukt dat kunst op een beurs uiteindelijk niet te veel moet confronteren.

Van Marlene Dumas – sinds dit jaar de duurste levende vrouwelijke kunstenaar – hangt er het werk ‘Utøya’ naar het gelijknamige eiland waarop het drama zich voltrok maar in een volledig geabstraheerd beeld. En daar zit misschien ook wel de crux: veel kunst toont in eerste instantie een fraaie esthetische (semi-) abstracte beeldlaag waarachter een (mogelijk) groter urgent thema verborgen zit. Echt schuren en confronteren wil het niet op het commerciële deel van Art Basel. Misschien zijn de rauwe, vlotte en direct geschilderde werkjes van Celeste Dupuy-Spencer wel de werken die het meest raken aan de condition humain door hoe ze geweld en figuratie in artistieke kwaliteit tonen.

De kunstmarkt laat een vergelijkbaar patroon zien, zoals in de ‘behoudende’ beurscontext: geen excessen. Volgens het UBS  Art Basel Global Art Market Report 2025 daalde de waarde van de wereldwijde markt in 2024 met circa 12 %, van ruim € 60 miljard naar ongeveer € 53 miljard. Vooral in het topsegment werken boven de € 9 miljoen viel een scherpe terugval te zien. Het aantal verkopen in deze hoogste prijscategorie daalde met zo’n 40 tot 45 procent ten opzichte van het jaar ervoor.

Tegelijkertijd bleef het middensegment opvallend veerkrachtig. Werken tussen de € 90.000 en € 900.000 bleken goed verkoopbaar, en het aantal transacties onder de € 45.000 steeg zelfs licht en ook museale aankopen werden gemeld. Die verschuiving richting meer ‘bereikbare’ werken weerspiegelt zich ook op Art Basel zelf. In de eerste beursdagen werd slechts één werk boven de € 9 miljoen verkocht tegenover vier in dezelfde periode vorig jaar. Het middensegment verkocht goed, en meerdere galeries meldden resultaten in de categorie tot een miljoen euro.

Die voorkeur voor zekerheid, beheersbaarheid en minder spektakel speelt dus door in wat op de beurs zichtbaar is: esthetisch doordachte, vaak abstracte of indirecte kunst. Engagement is aanwezig, maar geabstraheerd. De boodschap is er, maar omfloerst. Dat is niet per se een tekort. Goede politieke kunst hoeft niet schreeuwerig te zijn, maar moet wel ontregelen, overtuigen en blijven hangen iets wat hier en daar op de beurs en zeker op UNLIMITED alsnog gebeurt.

Maar toch, urgente politieke en economische tijden creëren blijkbaar behoedzame kopers en behoedzame galeries en handelaren. Art Basel 2025 toont (artistieke) waarde in overvloed, nu graag nog wat ongemak.